Klaster energii – nowa odsłona – Prawo energetyczne.pl

Trudno nie odnieść wrażenia, że instytucja klastrów energii w Polsce nie potrafi zdobyć popularności. Dotychczas ilość wysiłków ustawodawcy i szum wokół tej instytucji są odwrotnie proporcjonalna do ilości aktywnie funkcjonujących klastrów i korzyści z ich funkcjonowania. Być może tym razem zmiany odniosą pozytywny skutek. Lektura nowych przepisów wskazuje jednakże od razu, że dość wysokie wymagania co do wysokości udziału autkokonsumpcji członków do generacji oze nie przekładają się na istotne obniżenie kosztów opłat zmiennych.

Definicja klastra energii

Według nowej definicji klaster energii – to porozumienie, którego przedmiotem jest współpraca w zakresie wytwarzania, magazynowania, równoważenia zapotrzebowania, dystrybucji energii elektrycznej lub paliw w rozumieniu ustawy – Prawo energetyczne lub obrotu nimi, lub w zakresie wytwarzania, magazynowania, równoważenia zapotrzebowania, przesyłania lub dystrybucji ciepła, lub obrotu ciepłem, w celu zapewnienia jego stronom korzyści gospodarczych, społecznych lub środowiskowych lub zwiększenia elastyczności systemu elektroenergetycznego, którego stroną jest co najmniej:

jednostka samorządu terytorialnego lub
spółka kapitałowa utworzona na podstawie art. 9 ust. 1 ustawy z dnia 20 grudnia 1996 r. o gospodarce komunalnej (Dz.U. z 2021 r. poz. 679) przez jednostkę samorządu terytorialnego z siedzibą na obszarze działania klastra energii, lub
spółka kapitałowa, której udział w kapitale zakładowym spółki, o której mowa w lit. b, jest większy niż 50% lub przekracza 50% liczby udziałów lub akcji.

Czyli uczestnikiem klastra musi być co najmniej jeden podmiot publiczny.

Porozumienie klastra energii

Porozumienie klastra energii zawiera się w formie pisemnej pod rygorem nieważności. Ustawa określa przykładowe elementy tego porozumienia:

prawa i obowiązki stron tego porozumienia (członków klastra)
zakres przedmiotowy współpracy w ramach klastra energii;
koordynatora klastra energii oraz jego prawa i obowiązki;
obszar działalności w ramach klastra energii, ze wskazaniem punktów poboru energii i punktów jej wprowadzania do sieci przez członków klastra energii;
czas trwania tego porozumienia i zasady jego rozwiązywania;
upoważnienie koordynatora klastra energii do dostępu do informacji rynku energii i danych pomiarowych dotyczących każdego członka klastra energii.

Koordynator klastra energii

Członków klastra energii reprezentuje koordynator klastra energii oraz prowadzi rejestr rozliczeń.

Koordynator klastra energii składa wniosek do operatora systemu dystrybucyjnego elektroenergetycznego oraz do sprzedawcy o zmianę dotychczasowej lub zawarcie nowej umowy ze wszystkimi członkami klastra energii w celu uwzględnienia w tej umowie uprzywilejowanych rozliczeń (o czym dalej).

Do wniosków koordynator klastra energii dołącza oświadczenie o:

rocznym zapotrzebowaniu członków klastra energii na energię elektryczną określonym na podstawie danych pomiarowych z roku poprzedzającego rok złożenia tego oświadczenia, a w przypadku braku takich danych – o rocznym szacunkowym zapotrzebowaniu na energię elektryczną;
spełnieniu warunków dodatkowych dla poszczególnych okresów czasowych (o czym dalej).

Kiedy nie utworzymy klastra energii

Ustawa wprowadza kilka istotnych ograniczeń co do funkcjonowania klastra energii. O zasięgu działania klastra decydują nie miejsca siedzib jego uczestników, a miejsca lokalizacji punktów poboru energii.

Nie utworzymy klastra energii jeżeli:

(a) obszar działania przekraczać będzie obszar powiatu lub 5 sąsiadujących ze sobą gmin,

(b) gdy członkowie klastra energii nie będą przyłączeni do sieci dystrybucyjnej tego samego operatora systemu dystrybucyjnego elektroenergetycznego lub choć jeden będzie przyłączony na napięciu znamionowym 110 kV (lub teoretycznie wyższym).

Rejestr klastrów energii – wpis do rejestru

Rejestr klastrów energii prowadzi Prezes URE w postaci elektronicznej i umieszcza w Biuletynie Informacji Publicznej URE. Jest on jawny. Prezes URE określił wzór wniosku o dokonanie wpisu (https://bip.ure.gov.pl/bip/rejestry-i-bazy/klastry).

Wszystkie wnioski aktualnie – należy składać do Środkowo-Zachodniego Oddziału Terenowego URE z siedzibą w Łodzi.

We wniosku m.in. podajemy nazwę i adres zamieszkania albo siedziby koordynatora klastra energii; określenie obszaru działalności klastra energii, zakresu przedmiotowego działalności klastra energii, członków klastra energii – imię i nazwisko oraz adres wykonywania działalności lub nazwę, siedzibę i adres.

Do wniosku koordynator klastra energii załącza kopię porozumienia i stosowne oświadczenie. Jeżeli wniosek nie zawiera wszystkich danych Prezes URE niezwłocznie wzywa wnioskodawcę do uzupełnienia wniosku w terminie 14 dni od dnia doręczenia wezwania wskazując zakres, w jakim wniosek ten wymaga uzupełnienia, wraz z pouczeniem, że brak uzupełnienia spowoduje pozostawienie wniosku bez rozpoznania.

Podobny tryb stosuje się do dokonania zmiany danych zamieszczonych w rejestrze klastrów energii.

Rejestr klastrów energii – wykreślenie z rejestru

Prezes URE wykreśla, w drodze decyzji, klaster energii z rejestru klastrów energii w 3 ściśle określonych sytuacjach:

na wniosek koordynatora klastra energii;
w przypadku powzięcia informacji, że klaster energii przestał spełniać wymagania określone przepisami prawa;
w przypadku upływu okresu trwania porozumienia lub jego rozwiązania przed upływem tego okresu.

Obowiązki operatora systemu dystrybucyjnego (OSD) i sprzedawców

Zmiany umów dystrybucyjnych i instalacja liczników

Operator systemu dystrybucyjnego elektroenergetycznego, na wniosek koordynatora klastra energii wpisanego do rejestru klastrów energii, nie później niż w terminie 90 dni od dnia złożenia tego wniosku:

zawiera nowe albo zmienia dotychczasowe umowy o świadczenie usług dystrybucji ze wszystkimi członkami klastra energii, w celu uwzględnienia w tych umowach postanowień określających nowe zasady.
instaluje każdemu z członków klastra energii, który nie jest prosumentem energii odnawialnej lub wytwórcą, przyłączonemu do jego sieci, dla wszystkich punktów poboru energii wskazanych w porozumieniu licznik zdalnego odczytu.

Sprzedawca zobowiązany lub inny sprzedawca, na wniosek koordynatora klastra energii wpisanego do rejestru klastrów energii, nie później niż w terminie 90 dni od dnia złożenia tego wniosku, zawiera nowe albo zmienia dotychczasowe umowy kompleksowe (przy zachowaniu dotychczasowych warunków cenowych, chyba że strony postanowią inaczej) ze wszystkimi członkami klastra energii w celu uwzględnienia w tych umowach postanowień określających zasady:

rozliczeń świadczonych usług dystrybucji,
świadczenia usług dystrybucji – w przypadku ustania członkostwa w klastrze energii.

Korzyści dla członków klastra

Korzyści dla członków klastrów będą wdrożone w życie po 2 lipca 2024 roku pod warunkiem wydania pozytywnej decyzji Komisji Europejskiej o zgodności pomocy publicznej przewidzianej w tych przepisach z rynkiem wewnętrznym albo uznania przez Komisję Europejską, że przepisy te nie stanowią pomocy publicznej.

Wsparcie dla członków klastrów energii jest rozłożone w czasie i uzależnione od wielkości wykorzystywanych instalacji.

Opłata oze i kogeneracyjna – warunki podstawowe

1) nie nalicza się i nie pobiera się od członków klastra energii opłaty:

a) OZE,

b) kogeneracyjnej;

Składnik zmienny stawki sieciowej i opłata jakościowa – warunki podstawowe

Opłaty za świadczenie usługi dystrybucji, których wysokość zależy od ilości energii elektrycznej pobranej przez członków klastra energii – im więcej zużywamy własnej energii wewnątrz klastra tym opłaty zmienne będą niższe.

Do dnia 31 grudnia 2029 r., w odniesieniu do ilości energii elektrycznej wytworzonej z odnawialnych źródeł energii przez członków klastra energii, który został wpisany do rejestru klastrów energii, i wprowadzonej do sieci dystrybucyjnej elektroenergetycznej, a następnie pobranej z tej sieci w celu jej zużycia przez członków tego klastra energii, dla danej godziny okresu rozliczeniowego w przypadku gdy ilość energii elektrycznej wytworzonej z odnawialnych źródeł energii przez członków klastra energii i wprowadzonej do sieci dystrybucyjnej elektroenergetycznej:

a) przekroczy 60% zużycia energii elektrycznej przez członków tego klastra energii – operator systemu dystrybucyjnego elektroenergetycznego nalicza 95% wysokości opłat za świadczenie usługi dystrybucji, których wysokość zależy od ilości energii elektrycznej pobranej przez członków klastra energii,

b) przekroczy 70% zużycia energii elektrycznej przez członków tego klastra energii – operator systemu dystrybucyjnego elektroenergetycznego nalicza 90% wysokości opłat za świadczenie usługi dystrybucji, których wysokość zależy od ilości energii elektrycznej pobranej przez członków klastra energii,

c) przekroczy 80% zużycia energii elektrycznej przez członków tego klastra energii – operator systemu dystrybucyjnego elektroenergetycznego nalicza 85% wysokości opłat za świadczenie usługi dystrybucji, których wysokość zależy od ilości energii elektrycznej pobranej przez członków klastra energii,

d) przekroczy 90% zużycia energii elektrycznej przez członków tego klastra energii – operator systemu dystrybucyjnego elektroenergetycznego nalicza 80% wysokości opłat za świadczenie usługi dystrybucji, których wysokość zależy od ilości energii elektrycznej pobranej przez członków klastra energii,

e) wyniesie 100% zużycia energii elektrycznej przez członków tego klastra energii – operator systemu dystrybucyjnego elektroenergetycznego nalicza 75% wysokości opłat za świadczenie usługi dystrybucji, których wysokość zależy od ilości energii elektrycznej pobranej przez członków klastra energii;

Członkowie klastra energii, którzy korzystają z rozliczeń na podstawie mikroinstalacji nie mogą korzystać z uprzywilejowanych rozliczeń dla członków klastrów.

W dwóch przedziału czasów od 31 grudnia 2026 r. i potem od 1 stycznia 2027 r. do dnia 31 grudnia 2029 r. ustawodawca wprowadza warunki dodatkowe – uprawniające do korzystania z niższych opłat.

Warunki dodatkowe – dla korzystania ze zwolnienia z opłat lub niższych opłat

Do dnia 31 grudnia 2026 r. członkowie klastra energii, który został wpisany do rejestru klastrów energii, mogą korzystać z uprzywilejowanych rozliczeń w przypadku gdy:

1) co najmniej 30% energii elektrycznej wytwarzanej i wprowadzanej do sieci dystrybucyjnej w ramach tego klastra energii jest wytwarzana z odnawialnych źródeł energii oraz

2) łączna moc zainstalowana elektryczna instalacji odnawialnego źródła energii i jednostek wytwórczych wskazanych we wniosku o wpis nie przekracza 150 MW energii elektrycznej i umożliwia pokrycie w ciągu roku nie mniej niż 40% łącznego rocznego zapotrzebowania członków klastra energii w zakresie energii elektrycznej, oraz

3) łączna moc zainstalowana elektryczna magazynów energii wskazanych we wniosku o wpis wynosi co najmniej 2% łącznej mocy zainstalowanej instalacji odnawialnego źródła energii i jednostek wytwórczych wskazanych w tym wniosku.

Warunki dodatkowe do 31 grudnia 2026 r. – podsumowanie:

Co najmniej 30 % energii z oze (wytwarzanej i wprowadzanej do sieci dystrybucyjnej w ramach tego klastra energii),
Moc jednostek wytwórczych nie przekracza 150 MW
Moc jednostek wytwórczych umożliwia pokrycie w ciągu roku nie mniej niż 40% łącznego rocznego zapotrzebowania członków klastra energii
moc zainstalowana elektryczna magazynów energii wskazanych we wniosku o wpis wynosi co najmniej 2% łącznej mocy jednostek wytwórczych (w tym oze).

Od dnia 1 stycznia 2027 r. do dnia 31 grudnia 2029 r. członkowie klastra energii, który został wpisany do rejestru klastrów energii, mogą korzystać z uprzywilejowanych rozliczeń w przypadku gdy:

1) co najmniej 50% energii elektrycznej wytwarzanej i wprowadzanej do sieci dystrybucyjnej w ramach tego klastra energii jest wytwarzana z odnawialnych źródeł energii oraz

2) łączna moc zainstalowana elektryczna instalacji odnawialnego źródła energii i jednostek wytwórczych wskazanych we wniosku o wpis nie przekracza 150 MW i umożliwia pokrycie w ciągu każdej godziny nie mniej niż 50% łącznych dostaw energii elektrycznej do członków tego klastra energii, oraz

3)łączna moc zainstalowana elektryczna magazynów energii wskazanych we wniosku o wpis wynosi co najmniej 5% łącznej mocy zainstalowanej instalacji odnawialnego źródła energii i jednostek wytwórczych wskazanych w tym wniosku.

Warunki od 1 stycznia 2027 r. do dnia 31 grudnia 2029 r. – podsumowanie:

Co najmniej 50 % energii z oze (wytwarzanej i wprowadzanej do sieci dystrybucyjnej w ramach tego klastra energii),
Moc jednostek wytwórczych nie przekracza 150 MW
Moc jednostek wytwórczych umożliwia pokrycie w ciągu każdej godziny nie mniej niż 50% łącznego rocznego zapotrzebowania członków klastra energii
moc zainstalowana elektryczna magazynów energii wskazanych we wniosku o wpis wynosi co najmniej 5% łącznej mocy jednostek wytwórczych (w tym oze).

Operator systemu dystrybucyjnego elektroenergetycznego oraz sprzedawca energii uwzględnia w rozliczeniach za świadczenie usług dystrybucji obejmujących okres do dnia 31 grudnia 2029 r. zasady naliczania składników opłat dla członków klastra energii, z zachowaniem proporcjonalnych udziałów poszczególnych członków tego klastra w łącznej sumie godzinowej poboru energii elektrycznej z sieci dystrybucyjnej.

Więcej na ten temat:

Prawo energetyczne.pl